بازگشت بینایی به وسیله سلول های بنیادی خون بند ناف

بیماری های مرتبط با نقایص بینایی و نابینایی از رایج ترین انواع بیماری ها هستند براساس اعلام سازمان بهداشت آمریکا، بیش از 4.2 میلیون آمریکایی 40 ساله و بالاتر یا از نظر کاملا نابینا یا دارای بینایی ضعیف هستند. شایع ترین علل نابینایی و کم بینایی در درجه اول بیماری های چشمی مرتبط با افزایش سن مانند دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (AMD)، آب مروارید، رتینوپاتی دیابتی و گلوکوم هستند. این بیماری ها معمولا در اثر نقایص عملکردی یا تخریب سلول های چشمی ایجاد می شوند و قابل درمان نیستند یا درمان آن ها بسیار سخت و زمان بر است (به استثنای بیماری آب مروارید که با روش های امروز قابل درمان است). سایر اختلالات شایع چشم شامل تنبلی چشم و استرابیسم هستند که مواردی قابل درمان هستند و خطر جدی برای فرد مبتلا محسوب نمی شوند. 

بازیابی بینایی با سلول های بنیادی

سلول درمانی (استفاده از سلول های بنیادی برای درمان بیماری ها) پتانسیل بسیار بالایی در درمان اختلالات چشمی از خود نشان داده است. امروزه، محققان نشان داده اند که سلول های بنیادی موجود در خون و بافت بند ناف، ممکن است بتواند در درمان بیماری های تخریب کننده بافت چشم و رفع نابینایی مورد استفاده قرار بگیرد. به طور مثال، سلول های بنیادی حاصل از بافت بند ناف (Human umbilical cord tissue-derived cells (hUTC)) مراحل تحقیقاتی نهایی خود را در درمان نابینایی ناشی از دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (AMD) طی می کنند. این بیماری، رایج ترین نوع از بیماری های تخریب ماکولار است که در نتیجه آن، دید مرکزی بیمار از بین رفته و به مرور نابینایی رخ می دهد. این بیماری نتیجه تخریب انواع خاصی از سلول ها است که در شبکیه چشم قرار دارند و در حال حاضر درمانی برای آن وجود ندارد. بیماری با تاری دید یا مشاهده نقاط تیره در میدان دید آغاز شده و به مرور تا مرز نابینایی بیمار پیش می رود. محققان معتقدند که استفاده از سلول های بنیادی در این بیماران نه تنها باعث جلوگیری از پیشرفت بیماری و وخیم تر شدن وضعیت بینایی بیمار می شود، بلکه می تواند به بازگشت بینایی وی نیز کمک کند. 

تحقیقات نشان داده است که این نوع سلول بنیادی نه تنها به سلول های مختلف دخیل در فرآیند بینایی و سلول های عصبی چشم تمایز پیدا کند، بلکه می تواند فاکتورهای رشد مختلفی را ترشح کند که باعث تحریک رشد و تمایز و بقای سلول های فعلی چشم شود. این ویژگی به خصوص در درمان بیماری های شبکیه به کمک سلول های بنیادی و اختلالات اعصاب چشمی می تواند بسیار امیدوار کننده باشد. این پتانسیل در مورد سلول های خون بند ناف (hUBC) نیز به اثبات رسیده است. بنابراین به عنوان جایگزینی برای روش غیر معمول پیوند عصب بینایی، با استفاده از سلول های بنیادی می توان به بازگشت بینایی بیمار کمک کرد.

پیوند سلول های بنیادی خون بند ناف برای رفع نابینایی و بازگشت بینایی تنها به درمان AMD محدود نمی شود. مطالعات اخیر نشان داده است که انواع نابینایی ناشی از رتینوپاتی ایسکمیک (مانند رتینوپاتی دیابتی، رتینوپاتی پیش از بلوغ و انسداد عروق رتینال) نیز با روش پیوند سلول بنیادی قابل درمان هستند. در رفع نابینایی این نوع از بیماران، این پتانسیل تمایزی سلول بنیادی به عروق خونی و رگزایی است که اهمیت دارد. 

دانش امروز به سمتی پیش می رود که امکان بازگشت بینایی یک کودک با سلول های بنیادی مزانشیمی بافت بند ناف گرفته شده از خواهر یا برادر نوزادش را فراهم آورد. شاید در سال های گذشته هیچ امیدی به بهبود این کودک و فراهم آوردن امکان بینایی برای وی وجود نداشت. اما امروزه، سلول درمانی این امکان را در اختیار وی قرار داده است که حس بینایی را تجربه کند. این امکان محدود به کودکان نیست، بلکه حتی امکان بازگشت بینایی یک پدر بزرگ یا مادر بزرگ مبتلا به AMD با استفاده از سلول های بنیادی خون بند ناف نوه تازه متولد شده آن ها وجود دارد. بنابراین، ذخیره خون بند ناف و بافت بند ناف نوزاد می تواند یکی از راه های دسترسی به سلول های بنیادی باشد تا در صورت نیاز هر یک از اعضای خانواده، در اسرع وقت در دسترس قرار گیرد.