چگونگی ذخیره خون بندناف

 خون بند ناف، خونی است که پس از زایمان در بند ناف و جفت باقی می ماند و حاوی سلول های خاصی به نام سلول های بنیادی خون ساز است که می تواند برای درمان برخی از بیماری ها استفاده شود. برای اینکه سیستم ایمنی مادر و نوزاد در هنگام زایمان تقویت شود، قبل و در حین زایمان بین مادر و نوزاد سلول هایی رد و بدل می شود. این امر باعث می شود که خون بند ناف در زمان زایمان منبعی غنی از سلول های بنیادی و سایر سلول های سیستم ایمنی باشد. خون بند ناف دارای سلول‌های بنیادی و سلول‌های سیستم ایمنی فراوان است و کاربردهای پزشکی این سلول ها با سرعت زیادی در حال گسترش است.

در اروپا و سایر نقاط جهان، بانک خون بند ناف بیشتر با عنوان بانک سلول های بنیادی شناخته می شود. زیرا بانک خون بندناف برای جمع آوری سلول های بنیادی سازنده خون ایجاد شده است و نه نگهداری خون. 

قبل از دهه 1990، بند ناف و خون آن نوعی زباله های پزشکی محسوب می شد که کاربردی نداشت. اما امروزه، خون بند ناف نوزاد با درخواست والدین، در هنگام تولد نوزاد به راحتی از طریق بند ناف و بدون اینکه آسیبی به مادر یا نوزاد وارد شود، جمع آوری می شود و در بانک خون بندناف یا بانک سلول های بنیادی ذخیره می گردد تا در آینده در صورت لزوم برای درمان بیماری خود فرزند، اعضای خانواده یا سایر افراد استفاده شود.

سلول های بنیادی سلول های نابالغی هستند که می توانند شکل سلول های دیگر را به خود بگیرند و تخصصی شوند. این سلول ها در حال حاضر در درمان بیماری های ناتوان کننده جسمی یا تهدیدکننده زندگی فرد بسیار کارآمد هستند. خون بند ناف در حال حاضر توسط FDA برای درمان نزدیک به 80 بیماری از جمله درمان سرطان ها تأیید شده است و درمان بیماری های مختلف به کمک سلول های بنیادی بیش از 35000 بار در سراسر جهان در فاز تحقیقاتی انجام شده است.

    استفاده از سلول های بنیادی موجود در خون بند ناف برای درمان بیماری در مقایسه با استفاده از سلول های مغز استخوان دارای مزایای زیر است:

• جمع آوری خون بند ناف آسان تر از جمع آوری مغز استخوان است؛

• جمع آوری مغز استخوان خطراتی دارد و می تواند برای اهداکننده دردناک باشد؛

• میزان سلول های بنیادی جمع آوری شده از خون بندناف، 10 برابر بیشتر از مغز استخوان است؛

• سلول های بنیادی خون بند ناف را می توان برای تقویت سیستم ایمنی در طول درمان سرطان استفاده کرد، در حالی سلول های بنیادی مغز استخوان این قابلیت را ندارند؛

• خون بند ناف را می توان برای استفاده در آینده منجمد و ذخیره کرد. اما سلول های بنیادی مغز استخوان باید بلافاصله پس از جمع آوری استفاده شود.

 خون بندناف کجا ذخیره می شود؟

2 گزینه برای نگهداری سلول های بنیادی وجود دارد:

- بانک های ذخیره بندناف عمومی: این بانک ها خون بندناف را برای استفاده احتمالی بیماران مختلفی ذخیره می کنند که ممکن است در آینده به آن احتیاج داشته باشند. همچنین ممکن است از خون بند ناف اهدایی در تحقیقات بانک خون در زمینه درمان بیماری ها نیز استفاده شود. بانک های بندناف عمومی هیچ هزینه ای برای ذخیره سلول های بنیادی دریافت نمی کنند؛

- بانک های ذخیره بند ناف خصوصی: والدین در صورت تمایل می توانند با پرداخت هزینه ای به صورت سالانه به یک بانک بندناف خصوصی، خون بند ناف نوزاد خود را ذخیره کنند تا در صورت نیاز به درمان با سلول های بنیادی در آینده به آن دسترسی داشته باشند. خون اهدایی در این بانک ها صرفاً برای شخص اهداکننده و بستگان درجه یک یا دو وی ذخیره می شود.

خون بندناف چگونه ذخیره می شود؟

    در صورتی که والدین تصمیم به ذخیره خون بندناف نوزاد خود داشته باشند، لازم است درخواست خود را به پزشک و بانک خون بندناف اعلام نمایند. کارشناس خونگیری با حضور در روز زایمان با حضور در اتاق عمل، در حین زایمان، بند ناف را در دو نقطه به فاصله حدود 25 سانتی متر از هم می بندد، بند ناف را قطع می کند و مادر را از نوزاد جدا می کند. سپس با وارد کردن یک سوزن به بندناف، حداقل 40 میلی لیتر خون را از بند ناف جمع آوری می کنند. خون در کیسه ای مخصوص، بسته بندی می شود و برای آزمایش و نگهداری با حفظ استانداردهای لازم به آزمایشگاه بانک خون بند ناف فرستاده می شود. این فرآیند تنها چند دقیقه طول می کشد و برای مادر و نوزاد بی خطر و بدون درد خود بود.

بانک خون بند ناف، علاوه بر ارسال کیسه مخصوص نگهداری خون بندناف، لوله هایی را نیز می فرستد تا خون مادر نیز گرفته شود. نمونه خون پس از انتقال به بانک خون، در آزمایشگاه از لحاظ حجم، کیفیت و تعداد سلول ها بررسی شده و آزمایشات میکروبی و عفونی، فاکتورهای سیستم ایمنی و تعیین شاخص های ژنتیکی (HLA) انجام می شود. در صورت تأیید، مرحله بعد یعنی جداسازی سلول های بنیادی آغاز می شود. سلول های بنیادی پس از جداسازی، برای ذخیره طولانی مدت، در درون تانک های مخصوصی از نیتروژن مایع با دمای 196- درجه سانتی گراد نگهداری می ‌شوند. انجماد طولانی مدت تأثیر کمی بر کیفیت و کمیت سلول های بنیادی دارد.

نمونه ای که در بانک خون بندناف ذخیره می شود، هر زمان که لازم باشد، با مراجعه والدین به پزشک معالج و درخواست پزشک برای انجام عمل پیوند در اختیار مرکز پیوند سلول های بنیادی مورد نظر قرار خواهد گرفت.