همه چیز درباره جفت

جفت یک اندام موقتی است که دوران بارداری در رحم رشد می کند و باعث اتصال جنین به رحم مادر خواهد شد. جفت مدت کوتاهی پس از لقاح رشد کرده و به دیواره رحم می چسبد. به طور دقیق تر، جفت جنین پس از کاشت تخمک بارور شده در رحم حدود هفت تا 10 روز پس از لقاح شروع به شکل گیری می نماید که در ابتدا چند سلول بوده و پس از مدتی اندازه آن به چند سانتی متر خواهد رسید. نوزاد در دوران جنینی توسط بند ناف به جفت متصل است. جفت و بند ناف با هم به عنوان راه نجات کودک در دوران بارداری عمل می کنند. این عضو وظایف متعددی در بدن بر عهده دارد که عبارتند از:

• فراهم کردن مواد مغذی و اکسیژن برای جنین در حال رشد؛

• خروج مواد مضر و کربن دی اکسید از خون جنین؛

• تولید هورمون های مورد نیاز برای رشد.

عوامل مختلفی می توانند بر سلامت جفت در دورانی جنینی اثرگذار باشند که عبارتند از:

• سن مادر

برخی از مشکلات مرتبط با جفت جنین در مادران با سنین بالای 40 سال متداول است؛

• فشار خون بالا

در خانم هایی که دچار فشار خون بالا هستند این موضوع می تواند جفت جنین را تحت تأثیر خود قرار دهد؛

• بارداری های دوقلویی یا چندقلویی

در این نوع بارداری ها احتمال اینکه جفت در دوران جنینی دچار مشکلاتی شود وجود دارد؛

• ترومای شکمی

وارد شدن هرگونه ضربه به شکم - مانند سقوط، تصادف یا ضربه های دیگر - خطر جدا شدن زود هنگام جفت از رحم را بالا می برد؛

• مشکلات و بیماری های مرتبط با لخته شدن خون

هر شرایطی که توانایی لخته شدن خون را مختل کند یا احتمال لخته شدن آن را افزایش دهد، خطر برخی از مشکلات جفتی را افزایش می دهد. جراحی قبلی رحم جراحی قبلی روی رحم، مانند سزارین یا جراحی برای برداشتن فیبروم، خطر مشکلات خاص جفت را افزایش خواهند داد؛

• مصرف مواد مخدر

برخی از مشکلات مرتبط با جفت در دوران جنینی در زنان سیگاری یا مصرف کننده کوکائین در دوران بارداری شایع تر است.

مشکلات مرتبط با جفت

در دوران بارداری ممکن است مشکلات مختلفی برای جفت به وجود آید که در این قسمت به معرفی آن ها می پردازیم. زمانی که یک خانم باردار دارای مشکلات مرتبط با جفت باشد علائم مختلفی را بروز می دهد که شامل درد در ناحیه شکم، کمر درد، انقباضات رحمی و خونریزی واژینال می باشد. در صورتی که این علائم مشاهده شود حتما باید به پزشک مراجعه کند. 

• جدا شدن جفت

اگر پیش از زایمان جفت جنین از دیواره رحم مادر به شکل موقت یا دائم جدا شود، این حالت ایجاد می شود. این حالت از مشکلات جفت بسیار خطرناک بوده و نیاز به انجام زایمان زودرس دارد چون با جدا شدن جفت اکسیژن و مواد مغذی به جنین نمی رسد و از سوی دیگر منجر به خونریزی شدید در مادر خواهد شد؛

• جفت آکرتا

یکی دیگر از ویژگی جفت در دوران جنینی جفت آکرتا است. در حالت طبیعی در زمان زایمان جفت از رحم جدا می شود اما در جفت آکرتا بخشی یا تمام آن به شکل چسبیده به رحم باقی می ماند. علت بروز این ویژگی جفت این است رگ های خونی بیش از حد در بافت رحم نفوذ کرده و عمیق هستند به همین دلیل ممکن است به طور کامل جدا نشده و مقداری از آن باقی بماند؛

• جفت سرراهی

این ویژگی جفت زمانی مشاهده می شود که جفت قسمتی از خروجی رحم یا کل آن را بپوشاند. این حالت در اوایل بارداری شایع است اما پس از گذشت زمان و رشد رحم معمولا برطرف می شود. البته باید توجه داشته باشید که اگر این مشکل تا پایان سه ماهه سوم برطرف نشود پزشک ممکن است روش سزارین را برای تولد نوزاد توصیه کند. 

به طور کلی، بسیاری از مشکلات جفت جنین در دوران بارداری قابل پیشگیری نیستند اما با برخی روش ها می توان خطر بروز آن را کاهش داد به عنوان مثال عدم استعمال دخانیات یکی از مواردی است که می تواند باعث کاهش مشکلات در دوران بارداری گردد. 

نحوه خروج جفت از بدن مادر

در زایمان سزارین پزشک در زمان تولد نوزاد، جفت را خارج می کند. اما در زایمان طبیعی که کودک از طریق کانال واژینال متولد می شود، جفت نیز از همین مسیر خارج خواهد شد. معمولا پس از زایمان پزشک با استفاده از دارویی به نام اکسی توسین (Pitocin) باعث ادامه انقباض های رحمی و در نهایت خروج جفت می گردد و یا اینکه با ماساژ زیر شکم باعث خروج آن خواهد شد. 

جفت و سلول درمانی

در ساختار جفت انواع مختلفی از سلول ها وجود دارند که بخشی از آن ها سلول های بنیادی هستند. جفت از بسیاری از سلول های بنیادی تشکیل شده است که در بافت بند ناف نیز یافت می شوند. با این حال، سلول های بنیادی مشتق شده از بافت بند ناف منبع خالص سلول های بنیادی جنینی هستند، در حالی که جفت ترکیبی از سلول های بنیادی است که برخی از آنها مادری می باشند. بنابراین، سلول ‌های بنیادی جفت با مقادیر کمی از سلول ‌های بنیادی مادر آلوده خواهند شد که به راحتی از سلول‌ های بنیادی جنینی جدا نمی‌شود. محبوب ترین نوع سلول های بنیادی مورد استفاده در کاربردهای بالینی، به ویژه در بحث درمان های ترمیمی، سلول های بنیادی مزانشیمی(MSCs) هستند. در حالی که سلول ‌های بنیادی مزانشیمی را می ‌توان در سایر منابع بافتی غیر از جفت (به عنوان مثال، مشتق از چربی، مشتق از مغز استخوان، و مشتق از بند ناف) یافت، مطالعات استفاده ترجیحی از سلول‌ های بنیادی مزانشیمی مشتق از بافت بند ناف را تأیید می‌ کنند. نتایج یک مطالعه نشان داد که سلول های بنیادی مزانشیمی جنین و مادر دارای فنوتیپ و پتانسیل تمایز مشابهی هستند. با این حال، سلول های بنیادی مزانشیمی جنینی (مانند آن هایی که در بافت بند ناف هستند) ظرفیت انبساط قابل توجهی بالاتر، ایمنی زایی کمتر و قابلیت سرکوب کننده سیستم ایمنی بالاتری نسبت به MSC های مادری خود نشان می دهند.