جوانسازی پوست توسط سلول های بنیادی

با افزایش سن و بروز تغییرات در ساختار ژنتیک، کاهش سوخت و ساز بدن و تغییرات در سیستم ایمنی، عملکردها و توانایی های طبیعی بدن نسبت به سنین پایین تر کاهش می یابد و شانس ابتلا به بیماری های مختلف افزایش می یابد. این فرآیندها می تواند بر سلامت بخش های مختلف بدن مانند پوست تأثیر گذاشته و پیر شدن پوست را رقم بزنند. به همین دلیل، سال هاست که با پیشرفت علم، راهکارهای مراقبتی و درمانی برای جلوگیری از روند پیری، به ویژه پیر شدن پوست توسعه یافته اند و کرم ها و محصولات پوستی متعددی وارد بازار شده اند. اما از آنجا که پیری یک فرآیند پیچیده است، موثرترین روش های جوانسازی پوست صورت و بدن نتوانسته اند آن طور که باید، از پیری پوست جلوگیری نمایند و رویکردی جامع نیاز است.

فرآیند پیری پوست

وجود کلاژن و الاستین در ساختار پوست، نقش مهمی در حفظ سلامت و شادابی پوست دارد. بافت همبند که سرشار از رشته های پروتئینی کلاژن و الاستین است، ظاهری جوان به پوست می دهند و باعث صافی، خاصیت کشسانی، استحکام و مقاومت پوست می شوند. سلول های پوست در سن خاصی (به طور معمول در سن 28 تا 30 سالگی) شروع به مُردن می کنند و این مسئله به دلیل مرگ (سالانه 2%) سلول هایی است که وظیفه ساخت کلاژن را بر عهده دارند. به عبارتی اگر فرض را بر این بگذاریم که مرگ سلول ها از سن 30 سالگی شروع شود، در سن 40 سالگی حدود 20% از سلول های بافت همبند که وظیفه ساخت کلاژن و حفظ کیفیت، شادابی واستحکام پوست را بر عهده داشته اند را از دست خواهیم داد و این اصلی ترین عامل در پیر شدن پوست و افتادگی آن است.

از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست، شلی و افتادگی، چین و چروک و ظاهری خشک و زبر، همگی از ویژگی ها و علائم پیری پوست هستند. عوامل درونی و محیطی متعددی بر پیر شدن پوست تأثیر دارند که یکی از اصلی ترین آن ها، کاهش ذخایر و تعداد سلول های بنیادی در طول زمان است. همچنین با افزایش سن، تولید بیش از حد رادیکال های آزاد در اثر مصرف اکسیژن در بدن طی فرآیندی به نام استرس اکسیداتیو نیز می تواند باعث آسیب به پروتئین های پوست، DNA و غشای سلول ها شود. این آسیب ها برگشت ناپذیر هستند و می تواند باعث تغییر عملکرد و حتی مرگ سلول ها شود. 

همانطور که گفته شد، روند پیری با تغییر در کلاژن و سایر اجزای خارج سلول های پوست مانند الاستین همراه است و تزریق بوتاکس و فیلرها و همچنین عمل های جراحی زیبایی که برای جوانسازی پوست انجام می شوند، تنها می توانند تا حدی به رفع چین و چروک های پوست کمک کرده و ظاهر پوست را بهبود ببخشند، اما نقشی در بهبود کیفیت پوست ندارند، زیرا نمی توانند مرگ سلولی را مهار کنند. 

محققان به تازگی موفق شده اند با تکیه بر ویژگی های سلول بنیادی، راهکار جدیدی را در این زمینه ارائه دهند. به تازگی، دانشمندان از طریق سلول درمانی با سلول های بنیادی توانسته اند پوست دست خانمی 53 ساله را 30 سال جوان تر کنند. در این مطلب به این سؤالات پاسخ خواهیم داد که سلول بنیادی چیست و سلول درمانی با سلول های بنیادی چگونه در جوانسازی پوست نقش دارد؟

تفاوت سلول بنیادی با سایر سلول ها

سلول های هر بخش از بدن، برای انجام عملکردهای آن بخش تخصص یافته اند و وظیفه مشخصی دارند. برای مثال، سلول های پوست، قلب، مغز یا ریه، برای آن قسمت و عملکردهای مرتبط با آن عضو تمایز یافته و تخصصی شده اند. این سلول های تخصص یافته، تا آخر عمرشان سلول های آن بخش باقی خواهند ماند و ویژگی های همان بافت را حفظ خواهند کرد. سلول های بخش های مختلف برای رشد و ترمیم خود نیاز به تقسیم دارند، اما قابلیت تقسیم شدن آن ها محدود است. مثلاً اگر پوست دچار بریدگی، خراش یا آسیب دیدگی شود، لازم است سلول های پوست تقسیم شده و سلول های جدید جایگزین سلول های آسیب دیده شوند تا آن بخش را ترمیم نمایند. محدودیت در تقسیم شدن به این معنی است که اگر همان نقطه از پوست چندین بار آسیب ببیند، پوست دیگر نمی تواند مانند گذشته، آن قسمت را ترمیم کند. این شرایط، پیر شدن پوست نامیده می شود.

سلول بنیادی برخلاف سلول های دیگر، تمایز نیافته است و تخصص و وظیفه مشخصی ندارد. در واقع، سلول های بنیادی مادر تمامی سلول های بدن هستند و میتوانند بدون اینکه پیر شوند، به طور نامحدود تکثیر شده و جایگزین سلول های قدیمی در بدن شوند.

سلول درمانی با سلول های بنیادی 

همانطور که گفته شد، سلول های بنیادی توانایی تبدیل شدن به انواع سلول ها را دارند و در نتیجه با تزریق آنها به بدن، سلول درمانی با سلول های بنیادی، نوعی درمان است که در آن، سلول های بنیادی به بیمار تزریق یا اصطلاحاً پیوند زده می شوند. در این فرآیند، سلول های بنیادی که به صورت گروهی به منطقه ای خاص هدایت می شوند، میتوانند سلول های پیر را بهبود بخشیده و سیستم ایمنی و بیماری های مرتبط با آن را درمان کنند. 

سلول های بنیادی را می توان از سلول های بافت چربی، مغز استخوان یا خون بندناف استخراج کرد و یا حتی در آزمایشگاه تولید نمود. سپس برای رفع چین و چروک های پوست در نواحی از بدن (مانند صورت و روی دست) که علائم پیری را نشان می دهند، با تزریق وریدی (درون رگ) به بدن تزریق کرد. در سلول درمانی با سلول های بنیادی تلاش بر این است که با ایجاد تغییرات در برنامه (برنامه ریزی مجدد) فعالیت ژن هایی که در روند پیری نقش دارند، اثرات پیری را کاهش دهند. 

البته جوانسازی سلول ها در حال حاضر خطر سرطانی شدن سلول ها را به دنبال دارد و در حال حاضر همچنان در مرحله تحقیقات است. در نتیجه، این روش فعلاً راهی برای ورود به کلینیک ندارد و امیدها برای جوانسازی پوست به آینده است و محققان امیدوارند که بتوانند از این روش برای رفع چین و چروک های پوست، ترمیم و بهبود علائم در سوختگی ها و جای زخم ها و نیز در درمان بیماری های مرتبط با کهولت سن و پیری نیز استفاده نمایند.