درمان قطعی دیابت نوع 1 به وسیله سلول های بنیادی

دیابت نوع 1 (T1DM) بیماری است که در اثر تخریب یا فقدان عملکرد صحیح در سلول های بتای پانکراس که تولید کننده انسولین هستند، ایجاد می شود. در نتیجه، بیماران دیابتی برای کنترل قند خون نیازمند مصرف انسولین هستند. اگرچه کشف انسولین تأثیر زیادی در افزایش بقای بیماران دیابتی و درمان دیابت داشت، اما هنوز هم بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، از عوارض ناشی از دیابت و قند خون رنج می برند. بنابراین، تحقیقات همچنان برای یافتن روش های جدید برای درمان دیابت نوع 1 ادامه دارد. 

یکی از روش هایی که برای درمان دیابت پیشنهاد شده است، پیوند پانکراس است. اما این مشکل نیز با محدودیت های مرتبط با مشکلات رد پیوند و دسترسی محدود به بافت مناسب پیوند مواجه است. بنابراین، رویکردهای جدید به سمت درمان دیابت با سلول های بنیادی و بند ناف تمایل یافته است. 

نقش سلول های بنیادی در درمان دیابت

استفاده از سلول های بنیادی برای درمان دیابت از دو مسیر در حال انجام است: در مسیر اول، سلول بنیادی در محیط کشت به سلول بتای پانکراس تمایز یافته و سپس سلول های تمایز یافته به بدن فرد مبتلا به دیابت نوع 1 پیوند زده می شود. این روش با مشکلاتی مواجه است که از آن جمله می توان به بازده پایین تمایز سلول های بنیادی به سلول های پانکراسی، عدم وجود یک پروتکل مناسب جهت تمایز سلول های بنیادی به سلول های پانکراسی و عدم اطمینان از عملکرد مناسب این سلول ها در محیط بدن بیمار اشاره کرد. به این مشکلات باید مشکلات مربوط به رد پیوند بافتی را نیز اضافه کرد. با وجود این مشکلات، به دلیل اهمیت بالایی که سلول های پانکراس در درمان دیابت دارند، تلاش ها در جهت دستیابی به یک روش مناسب برای تمایز دادن سلول بنیادی به سمت سلول های پانکراس در محیط کشت با بازده بالا همچنان ادامه دارد.

در مسیر دوم، سلول های بنیادی به صورت تمایزنیافته به بدن فرد بیمار وارد می شوند و در بافت پانکراس وی و تحت تاثیر فاکتورهای محیطی بافتی به سمت سلول های پانکراسی تمایز پیدا می کنند. در این روش، مشکلات مربوط به بازده تمایز کم در محیط کشت و رد پیوند به حداقل می رسد اما مشکلات مربوط به عدم اطمینان از عملکرد صحیح و مناسب سلول های بنیادی در بدن بیمار و خطر سرطان زایی سلول های بنیادی تزریق شده به بیمار مواردی هستند که لازم است پیش از ورود این روش به فاز بالینی و کاربرد وسیع آن در درمان بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 حل شوند. 

در جدیدترین رویکردی که اخیراً برای درمان دیابت نوع 1 با استفاده از سلول های بنیادی به کار گرفته شده است، سلول های تمایز یافته از فرد بیمار گرفته شده و پس از تبدیل مجدد به سلول بنیادی، مجدداً در درمان فرد بیمار مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سلول بنیادی که iPS (سلول بنیادی پرتوان القایی) نامیده می شود، مشکل مربوط به رد پیوند را کاملاً برطرف کرده است زیرا که محتوای ژنتیکی آن کاملاً از فرد بیمار گرفته شده و با بافت های او مشابه است. با اینحال، مشکل بازده کم تولید و احتمال سرطانزایی این سلول ها لازم است مورد بررسی بیشتر قرار گیرند.

اگرچه سلول های پانکراسی مشتق از سلول های بنیادی هنوز به فاز بالینی نرسیده اند، اما تحقیقاتی که در زمینه درمان دیابت با سلول بنیادی انجام گرفته است، بسیار رضایت بخش بوده است. مطالعات نشان داده است که پیوند سلول های بنیادی اگرچه در حال حاضر مجوز استفاده در سطح بالین را دریافت کرده است اما کمک به درمان قطعی دیابت نوع 1 بوسیله سلول های بنیادی امکانپذیر است که نوید بخش ظهور یک روش درمانی بسیار مؤثر برای درمان بیماران دیابتی خصوصاً مبتلایان به دیابت نوع 1 بوده است.