سینوزیت چیست و راه تشخیص و درمان آن چگونه است؟

سینوزیت یک بیماری شایع است که معمولاً به دلیل عفونت ویروسی ایجاد می شود و اغلب در بازه زمانی دو یا سه هفته بهبود می یابد. وجود پولیپ یا انحراف در بینی، سرماخوردگی، آلرژی یا حساسیت فصلی و ورود ذرات گرد و غبار، از اصلی ترین عواملی هستند که می تواند در التهاب سینوس ها نقش داشته باشند. سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار، عفونت دندان ، شنا و غواصی، سیستم ایمنی ضعیف یا مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند نیز گاهی اوقات باعث التهاب سینوس ها می شود. اما بطور کلی، سینوزیت ممکن است هر فردی را درگیر کند. 

سینوس ها حفره های هوایی کوچکی هستند که در 4 ناحیه از سر انسان واقع شده اند. نواحی پشت چشم ها و نقطه مرکزی جمجمه، استخوان پیشانی در بالای چشم ها، بینی و استخوان گونه که توسط کانال های باریکی به هم متصل هستند، سینوس نامیده می شوند. سینوس ها با تولید و ترشح مخاط، به حفظ رطوبت بینی کمک می کنند و با به دام انداختن میکروب ها، گرد و غبار، مواد حساسیت زا و آلودگی ها در جلوگیری از ابتلا به عفونت موثرند. علاوه بر این، سینوس ها گرم و مرطوب کردن هوای استنشاقی قبل از رسیدن به ریه را نیز بر عهده دارند.

در حالت عادی، مجاری سینوسی در جمجمه با هوا پر شده اند و هیچ باکتری یا میکروبی ندارند. وجود مشکل ساختاری در بینی یا عارضه ای دیگر مانند سرماخوردگی، می تواند منجر به تجمع مایع یا مخاط در سینوس ها و مجاری بینی شود. ترشح بیش از حد مخاط، میتواند باعث مسدود شدن و التهاب سینوس ها شده و به دنبال آن عفونت سینوس رخ دهد. به این شرایط، بیماری سینوزیت گفته می شود. هنگامی که منافذ سینوس مسدود می شوند یا مخاط بیش از حد ایجاد می شود، باکتری ها و سایر میکروب ها راحت تر رشد می کنند و ممکن است انواع سینوزیت را ایجاد نمایند. با رشد باکتری ها (میکروب ها) در داخل سینوس ها درد، سردرد و گاهی تب ایجاد می شود.

انواع سینوزیت

این بیماری با توجه به نوع علائم و شدت آنها و همچنین مدت زمان درگیری، به انواع مختلفی تقسیم می شود که شامل:

سینوزیت حاد

سینوزیت نیمه حاد

سینوزیت مزمن

سینوزیت عود کننده 

سینوزیت حاد (Acute sinusitis):

سینوزیت حاد، عفونت موقت سینوس ها است که اغلب با سرماخوردگی همراه می باشد. دوره بیماری در نوع حاد، از سایر انواع آن کوتاه تر بوده اما ممکن است تا 4 هفته طول بکشد و در نهایت بهبود یابد، و معمولاً نیازی به درمان توسط متخصص ندارد. سینوزیت حاد به سه نوع قارچی، ویروسی و میکروبی تقسیم می شود. اما سینوزیت های ویروسی نسبت به دو نوع دیگر شایع ترند. برای مثال عفونت ویروسی، ناشی از سرماخوردگی است که میتواند تا 10 روز فرد را درگیر کند. اکثر موارد حاد نیز به دنبال همین نوع عفونت ویروسی رخ می دهد. اما حساسیت های فصلی نیز میتواند در ایجاد سینوزیت حاد، نقش داشته باشد؛

سینوزیت نیمه حاد (Subacute sinusitis):

اگر علائم سینوزیت حاد بعد از 4 هفته بهبود نیابد، مراجعه به متخصص و درمان لازم است. در این صورت، بیماری تحت عنوان نیمه حاد شناخته می شود. علائم سینوزیت نیمه حاد می تواند تا 12 هفته ادامه داشته باشد. این وضعیت معمولاً با آلرژی های فصلی یا عفونت های باکتریایی رخ می دهد؛

سینوزیت مزمن (Chronic sinusitis):

علائم و نشانه های این نوع از بیماری حداقل 12 هفته طول می کشد، اما ممکن است فرد قبل از ایجاد حالت مزمن، چندین دوره ی حاد را تجربه کند. برای تشخیص دقیق سینوزیت و انتخاب درمان مناسب، بهتر است به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه شود. پزشک در ابتدا با معاینه بیمار و گرفتن شرح حال، وضعیت عمومی را بررسی می کند و ممکن است در مراحل بعد انجام سی تی اسکن، ام آر آی یا آندوسکوپی سینوس را توصیه کند تا به کمک تصاویر، انحراف بینی یا هرگونه چسبندگی در مجاری تنفسی را تشخیص دهد. دلیل ایجاد نوع مزمن بیماری در بسیاری از موارد، وجود مشکلات تنفسی یا انحراف و پولیپ بینی و همچنین آلرژی و ورود مواد حساسیت زا به مجاری تنفسی است. در این صورت پزشک برای از بین بردن عفونت سینوس، شست و شوی بینی، مصرف دارو یا اسپری بینی را توصیه می کند تا با تخلیه سینوس ها به درمان سینوزیت کمک کند؛

سینوزیت حاد عود کننده (Recurrent acute sinusitis):

در سینوزیت حاد مکرر، حداقل 4 دوره از بیماری در طول 1 سال اتفاق می افتد و هر دوره حداقل 7 روز طول می کشد.

علائم سینوزیت 

علائم این بیماری مشابه با سرماخوردگی است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرفتگی یا آبریزش بینی؛

• کاهش حس بویایی؛

• احساس درد و فشار در صورت؛

• تورم صورت؛

• سردرد ناشی از فشار سینوسی؛

• دندان درد در قسمت فک بالا (گونه)؛

• سرفه.

به طور کلی، سینوزیت قابل درمان است و اکثر افراد بدون مراجعه به پزشک یا مصرف آنتی بیوتیک بهبود می یابند. نوشیدن آب و آبمیوه، استفاده از کمپرس آب گرم و شستشوی منظم مجرای بینی با محلول حاوی نمک میتواند در این روند کمک کننده باشد.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟

در صورت وجود علائم زیر، بهتر است برای تشخیص و درمان بیماری به پزشک مراجعه شود:

• علائم سرماخوردگی پس از 7 تا 10 روز بهبود نیابد یا شدیدتر شود؛

• علائم آلرژی با داروهای متداول آلرژی برطرف نشود؛

• تورم، درد یا فشار مداوم در چشم ها یا گونه که به مرور زمان بهبود نیابد؛

• تب مداوم.

در اکثر موارد پزشک با معاینه نواحی سر و صورت و بررسی علائم می تواند بیماری را تشخیص دهد. در تشخیص سینوزیت مزمن نیز ممکن سینوس ها و ساختار بینی را بررسی کند. در موارد نیمه حاد و مزمن، پزشک برای درمان، معمولاً مسکن ها را برای تسکین درد و داروهای ضداحتقان بینی را برای رفع گرفتگی بینی و کاهش عفونت و فشار تجویز می کند. نکته قابل توجه این است که این داروها نباید بیشتر از یک هفته استفاده شوند، زیرا ممکن است منجر به بدتر شدن علائم شود. اگر فرد دچار عفونت باکتریایی باشد، علاوه بر این داروها از آنتی بیوتیک ها نیز در درمان سینوزیت استفاده می شود. اگر سینوزیت مزمن با گذشت زمان و دارو بهبود نیابد، ممکن است برای حذف پولیپ یا انحراف بینی، تخلیه سینوس و بهبود جریان مخاط نیاز به عمل جراحی باشد.