بیماری های غده تیروئید، علائم و درمان آن

تیروئید چیست؟ غده تیروئید، اندامی پروانه ای شکل است که در قسمت جلوی گردن، زیر حنجره و در اطراف نای قرار گرفته است. غده تیروئید هورمون های مختلفی را ساخته و ترشح می کند که در متابولیسم و رشد بدن دخیل هستند، در صورتی که این غده به درستی کار نکند و تغییری در میزان تولید هورمون ها ایجاد شود کل بدن تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. اگر غده تیروئید بیشتر از حالت نرمال هورمون تولید کند، فرد مبتلا به بیماری پرکاری غده تیروئید خواهد شد و اگر کمتر از میزان مورد نیاز بدن باشد، بیماری کم کاری تیروئید ایجاد می شود. عملکردهای اصلی غده تیروئید شامل موارد زیر می باشد:

• جذب کردن و انتقال ملکول های ید؛

• ترشح هورمون های تیروئیدی به جریان خون؛

• سنتز و ترشح کردن تیروگلوبین؛

• متصل کردن ید به تیروگلوبین برای تولید هورمون های تیروئیدی.

غده تیروئید از طریق هورمون های مختلفی که تولید می کند، متابولیسم و رشد بدن را کنترل خواهد کرد. این همورمون ها شامل هورمون T4 (تیروکسین) و T3 (تری یدوتیروئین) می باشد. تنظیم میزان ترشح هورمون ها از غده تیروئید تحت کنترل غده هیپوفیز که در زیر مغز قرار گرفته است و همچنین بخش هیپوتالاموس مغز، می باشد. زمانی که غده هیپوفیز کمبود هورمون های تیروئیدی یا سطح بالایی از این هورمون ها را در بدن شما احساس کند، مقدار آن را با ترشح هورمون خود به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) تنظیم می کند. از سوی دیگر، هیپوتالاموس هورمونی را به نام هورمون آزاد کننده تیروتروپین (TRH) ترشح می کند که غده هیپوفیز را برای ترشح هورمون TSH تحریک می کند. 

بیماری غده تیروئید چیست؟

بیماری غده تیروئید، یک اصطلاح کلی برای شرایطی است که غده تیروئید سطح مناسبی از هورمون هایش را تولید نمی کند. بیماری های غده تیروئید دو نوع اصلی دارند که شامل پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم و کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئیدیسم می باشد. 

پرکاری تیروئید چیست؟

در افرادی که مبتلا به پرکاری تیروئید می شوند، به دلیل تولید بالای این هورمون ها میزان سوخت و ساز یا متابولیسم فرد افزایش یافته و علائم مختلفی را نشان می دهند که عبارتند از:

• کالری سوزی بالا؛

• ضربان قلب تند؛

• احساس خستگی؛

• کاهش وزن بدون انجام تمرینات ورزشی و رژیم غذایی؛

• احساس عصبی بودن؛

• زیاد شدن اشتها؛

• مشکل در تمرکز کردن؛

• داشتن احساس بی قراری؛

• ریزش مو و شکنندگی ناخن ها.

کم کاری تیروئید چیست؟

در کم کاری تیروئید، این غده به دلایل مختلفی از جمله مشکلات ژنتیکی یا جراحی و... سطح پائینی از هورمون های تیروئیدی را تولید می کند و علائم مختلفی ایجاد می شوند که عبارتند از:

• اضافه وزن؛

• احساس خستگی و بی حالی؛

• عدم تحمل هوای سرد؛

• سرد شدن دست ها و پاها؛

• یبوست؛

• خشک شدن پوست و احساس خارش ؛

• ایجاد ناباروری در زنان و یا سقط شدن جنین؛

• عدم تمرکز و فراموشی؛

• موهای خشک و شکننده.

چه کسانی به بیماری غده تیروئید مبتلا می شوند؟

بیماری تیروئید ممکن است در هر فردی با هر سنی بروز پیدا کند. مانند مردان، زنان، کودکان و افراد سالمند، حتی برخی کودکان در زمان تولد به شکل مادرزادی با انواع بیماری غده تیروئید متولد می شوند. بیماری غده تیروئید یک بیماری بسیار شایع است، به طوری که حدود 20 میلیون نفر در ایالات متحده به نوعی از اختلال تیروئید مبتلا هستند. البته آمارها نشان می دهند احتمال ابتلای یک زن به بیماری غده تیروئید تقریباً پنج تا هشت برابر بیشتر از یک مرد می باشد، اما به طور کلی برخی افراد به دلایل مختلفی شانس ابتلای بالاتری به بیماری های غدد تیروئیدی را دارند که عبارتند از:

• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری غده تیروئید؛

• ابتلا به بیماری هایی از جمله دیابت نوع 1، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، سندرم ترنر و کم خونی های خطرناک؛

• استفاده از داروهای حاوی ید؛

• بالا بودن سن (زنان بالای 60 سال)؛

• انجام درمان های مرتبط با تیروئید مانند تیروئیدکتومی یا پرتو درمانی به علت سرطان.

چه عواملی باعث بیماری تیروئید می شود؟

همانطور که گفته شد دو نوع اصلی بیماری غدد تیروئید کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید هستند. هر دو بیماری می توانند ناشی از بیماری های دیگری باشند که بر عملکرد غده تیروئید تأثیر می گذارند. شرایطی که می توانند باعث کم کاری تیروئید شوند عبارتند از:

1) تیروئیدیت: در این حالت از بیماری التهاب (تورم) غده تیروئید مشاهده می شود. تیروئیدیت می تواند میزان هورمون هایی را که تیروئید تولید می کند کاهش دهد؛

2) تیروئیدیت هاشیموتو: یک بیماری خود ایمنی و بدون درد است که در آن سلول‌های بدن به تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می‌رسانند. این بیماری ارثی می باشد؛

3) تیروئیدیت پس از زایمان: این وضعیت در 5 تا 9 درصد از زنان پس از زایمان رخ می دهد و معمولاً یک وضعیت موقت می باشد؛

4) کمبود ید: غده تیروئید از ید برای تولید هورمون هایش استفاده می کند. کمبود ید مشکلی است که چندین میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است؛

5) غده تیروئیدی که کار نمی کند: گاهی اوقات، غده تیروئید از بدو تولد به درستی کار نمی کند به طوری که از هر 4000 نوزاد 1 نفر را تحت تأثیر خود قرار می دهد. در این حالت اگر کودک درمان نشود، ممکن است در آینده دچار مشکلات جسمی و روحی گردد. امروزه برای همه نوزادان در زمان تولد در بیمارستان آزمایش خون غربالگری انجام می دهند تا عملکرد تیروئید آن ها ارزیابی گردد.

شرایطی که می تواند باعث پرکاری تیروئید شود عبارتند از:

1) بیماری گریوز: در این بیماری کل غده تیروئید ممکن است بیش از حد فعال شده و میزان هورمون بالایی تولید کند؛

2) ندول ها: پرکاری تیروئید می تواند ناشی از گره هایی باشد که بیش از حد در تیروئید فعال هستند؛

3)تیروئیدیت: این اختلال می تواند دردناک باشد یا اصلا احساس نشود. در هورمون هایی که تولید می شوند آزاد نشده و در خود بافت تیروئید ذخیره می گردند؛

4) ید بیش از حد: هنگامی که میزان بالایی از ید (ماده معدنی که برای ساخت هورمون های تیروئید استفاده می شود) در بدن موجود باشد، غده تیروئید بیش از نیاز خود هورمون هایش را تولید می کند. علت تجمع ید بیش از حد در بدن را می توان در مصرف برخی داروها و شربت های سرفه یافت.

تشخیص بیماری غده تیروئید

گاهی اوقات به دلیل اینکه علائم بیماری های مرتبط با غده تیروئید با سایر بیماری ها مشابه است، تشخیص آن مشکل می باشد اما با کمک آزمایشات مختلفی که در دسترس هستند می توان با دقت بالایی آن ها را تشخیص داد که عبارتند از:

1) آزمایش خون: انجام آزمایش خون، دقیق ترین روش برای تشخیص اختلالات تیروئیدی مرتبط با پرکاری یا کم کاری تیروئید است؛

2) روش های تصویربرداری؛

3) معاینات فیزیکی: سریع ترین روش تشخیص بیماری تیروئید، انجام معاینات فیزیکی است که پزشک معالج با لمس گردن بیمار سعی در تشخیص بزرگ شدن غده تیروئید دارد.

درمان بیماری های غده تیروئید

در بحث درمان بیماری غده تیروئید، هدف نرمال کردن سطح تولید و ترشح هورمون های تیروئیدی می باشد که این را می توان به روش های مختلفی انجام داد.

اگر فرد دارای سطوح بالایی از هورمون های تیروئیدی باشد، ممکن است پزشک معالج روش های درمانی زیر را برای بیمار تجویز کند که عبارتند از:

• داروهای ضد تیروئید؛

• مصرف ید رادیواکتیو؛

• مسدود کننده های بتا؛

• عمل جراحی؛

• داروهای جایگزین تیروئید.