پتانسیل های سلول های بنیادی

سلول های بنیادی بر اساس توانایی که در بازسازی خود و تمایز به دیگر سلول ها، تعریف می شوند. این سلول ها به دلیل همین ویژگی، توانایی بالایی در درمان طیف وسیعی از بیماری های انسانی دارند. به عنوان مثال، از آن جا که سلول های بنیادی خون ساز می توانند کل سلول های خونی را بازسازی کنند، از مدت ها قبل در بیمارستان ها از پیوند مغز استخوان برای درمان بیماری های مختلف استفاده شده است. به همین ترتیب پیوند سایر سلول های بنیادی که از دیگر بافت های خاص به دست آمده اند، مانند سلول های بنیادی جدا شده از بافت های اپیتلیال و عصبی، می تواند بیمارانی که در آن ها سلول های اپیتلیال و عصبی آسیب دیده اند را درمان کند.

زمانی که بحث درمان با کمک سلول بنیادی مطرح می شود افراد تصور می کنند که منظور پیوند سلول های بنیادی است. پیوند سلول های بنیادی به این معناست که این سلول ها در ابتدا به سلول های تخصصی مورد نیاز برای فرد بیمار تمایز داده شده و سپس این سلول های بالغ جایگزین بافت آسیب دیده می گردند. اما باید توجه شود که این تنها روش استفاده از این سلول ها نیست. به عنوان مثال برای درمان برخی بیماری ها از جمله بیماری های کبدی، سلول بنیادی که از طریق روش های مهندسی ژنتیک تولید شده اند و برخی ملکول های سطحی (مارکر ها) خاص بافتی را بیان می کنند، به خون فرد بیمار تزریق شده و به بافت مدنظر می رسند تا در نهایت ترمیم بافت هدف را انجام دهند. 

روش درمانی پیوند سلول های بنیادی را می توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• جایگزینی نورون های آسیب دیده در اثر آسیب نخاعی، سکته مغزی، بیماری آلزایمر، پارکینسون و یا سایر مشکلات عصبی؛

• تولید انسولین برای درمان بیماران دیابتی و یا تولید غضروف برای بیمارانی که از آرتروز رنج می برند؛

• جایگزینی هر بافت یا عضوی که آسیب دیده است.

امروزه درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی تاثیر چشمگیری در درمان بیماری ها و ارتقاء کیفیت سلامت افراد داشته است. با وجود اینکه پتانسیل های درمانی با کمک سلول های بنیادی در آزمایشات بالینی رو به افزایش است اما تاکنون تنها تعداد کمی از این روش های درمانی تائیدیه FDA را دریافت کرده اند. در حال حاضر متداول ترین روش درمانی مبتنی بر سلول های بنیادی، پیوند مغز استخوان و در درجه دوم سلول های بنیادی خون بند ناف می باشد. سلول بنیادی خون ساز در مغز استخوان، اولین سلول های بنیادی شناسایی شده و مورد استفاده در فاز بالینی بودند. این روش نجات دهنده زندگی هزاران مبتلا به سرطان خون در سراسر جهان بوده است. همچنین سلول های بنیادی برای بازسازی عملکرد سیستم ایمنی بدن در چنین بیمارانی پس از پرتودرمانی و یا شیمی درمانی استفاده می شوند.

باید توجه داشته باشید که سلول های بنیادی توانایی درمان طیف وسیعی از بیماری ها را دارند اما سیر پیشرفت آن ها از فاز تحقیقاتی و آزمایشگاهی تا فاز درمانی بسیار زمان بر است. چون قبل از اینکه این سلول ها برای درمان بیماری های انسانی به کار روند، باید دانشمندان در آزمایشگاه و با انجام آزمایشات و تعیین نوع سلول های مناسب، سلول ها را رشد داده و راهی پیدا کنند تا آن ها را مورد بررسی و آزمایش قرار دهند و در مرحله بعد با انجام آزمایشاتی روی حیوانات آزمایشگاهی به اطمینان کافی از نظر ایمنی و قابلیت های درمانی دست پیدا کنند. 

یکی از سختی های درمان بیماری ها با کمک سلول های بنیادی این است که تمام این سلول ها به یک نوع سلول خاص تمایز پیدا کرده و به بلوغ برسند. به عنوان مثال سلول بنیادی در یک جنین در حال رشد سیگنال هایی را از بافت های اطراف خود دریافت می کنند که منجر به تمایز آن ها به نوع خاصی از سلول ها می شود. در محیط آزمایشگاه نیز محققان باید با دقت بسیار بالایی این سیگنال ها را تقلید کنند. اگر خطایی در این مسیر رخ دهد ممکن است یا سلول ها به درستی بالغ نشوند و یا به سلول غلطی تمایز یابند. 

این ها فقط چند نمونه از درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی است که از قبل در بیمارستان ها در حال انجام هستند. سلول بنیادی بدون شک پتانسیل فوق العاده ای برای درمان بسیاری از بیماری های انسانی و ترمیم آسیب بافتی ناشی از آسیب دیدگی یا پیری ارائه می دهند. 

با توجه به مطالب گفته شده می توان استنباط نمود که استفاده از سلول های بنیادی و ذخیره سازی آن ها به منظور اهداف درمانی آینده کاملا منطقی بوده و در برخی موارد حتی یک گزینه ایده آل نیز محسوب می شود.