مزایا و خطرات تأخیر در بریدن بندناف

جنین در دوران بارداری، درون جفت قرار دارد و از طریق بندناف به آن متصل شده است. جفت، مواد مغذی و اکسیژن لازم برای رشد جنین را از بدن مادر تأمین و از طریق بندناف در اختیار نوزاد قرار می دهد. پس از تولد نوزاد نیز بند ناف همچنان از ناف کودک به جفت متصل است و خون غنی از مواد مغذی، اکسیژن و سلول های بنیادی را به نوزاد منتقل می کند. نوزاد پس از تولد، دیگر به بندناف و تغذیه از طریق جفت نیازی ندارد. در نتیجه مدت کوتاهی پس از تولد بندناف نوزادان باید بریده شود. برای این منظور، بندناف نوزادان به کمک یک گیره به نام کلمپ یا کلامپ بندناف بسته و سپس قطع می شود. 

مطالعات متعددی در زمینه زمان قطع بندناف انجام شده است و مشخص شده تأخیر در بریدن بندناف می تواند برای مادر و کودک مزایایی به همراه داشته باشد. با اثبات فواید تأخیر در بریدن بندناف، سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه کرده است که در تمام زایمان ها قطع بندناف با تأخیر انجام شود. 

قبل از دهه 19520، بندناف معمولاً یک تا پنج دقیقه پس از زایمان و قطع ضربان و پمپاژ خون به نوزاد بریده می شد. از آنجایی که مطالعات در آن زمان نشان دادند که با تولد نوزاد و پس از چند تنفس ابتدایی او، بیش از 90% از خونش تأمین می شود، زمان بین تولد نوزاد و بریدن بندناف او به مرور زمان کوتاه و کوتاه تر شد (15 تا 20 ثانیه پس از تولد) و هیچ مطالعه ای نتوانست زمان بهینه برای قطع بندناف را تعیین کند. با این حال، در سال های اخیر روشی جدید در قطع بندناف به کار می رود که با عنوان تأخیر در کلامپ بندناف (بستن بندناف) شناخته می شود.

منظور از تأخیر در بریدن بندناف چیست؟

تأخیر در بریدن بندناف به این معنی است که پزشکان بلافاصله پس از به دنیا آمدن نوزاد، بندناف او را کلامپ و قطع نمی کنند. بلکه برای جریان بیشتر خون در بندناف زمان بیشتری را صبر می کنند و پس از اینکه ضربان بندناف به پایان رسید آن را قطع می کنند. تأخیر در بریدن بندناف نوزادان معمولاً 25 ثانیه تا 5 دقیقه پس از زایمان انجام می شود و حجم خونی که به نوزاد منتقل می شود، در برخی موارد به میزان یک سوم بیشتر می شود. محققان و پزشکان معتقدند تأخیر در کلامپ و بریدن بندناف اجازه می دهد پس از تولد خون بیشتری از جفت به بندناف نوزادان منتقل شود. در ادامه از مزایای بریدن بندناف با تأخیر خواهیم گفت.

تأخیر در بریدن بندناف چه مزایا و معایبی دارد؟ 

تأخیر در کلامپ بندناف و دیرتر بریدن آن باعث می شود خون بیشتری وارد گردش خون نوزاد شود (خونی که قرار است همراه با بندناف و جفت به عنوان مواد زائد دور ریخته شود.).

این مسئله می تواند از چندین جهت اثرات مثبت داشته باشد که در ادامه به بررسی آن ها پرداخته ایم:

- افزایش حجم خون : تأخیر در قطع بندناف به ویژه در نوزادان نارس می تواند بسیار مفید باشد. از آنجایی که آزمایشات بدو تولد در نوزادان نارس بیشتر است، این مسئله می تواند منجر به کم خونی در این نوزادان شده و نیاز به تزریق خون را بیشتر کند. کلمپ با تأخیر بندناف، گردش خون در این نوزادان را بهبود می بخشد و نیاز به تزریق خون را کاهش می دهد؛

- افزایش آهن و هموگلوبین : هموگلوبین و آهن موجود در خون بندناف، می تواند ذخیره آهن نوزاد را که برای رشد سالم مغز حیاتی است، افزایش داده و در نتیجه، خطر کم خونی را کاهش دهد. کم خونی ناشی از فقر آهن، می‌تواند باعث اختلالات شناختی غیرقابل برگشت و مشکلات سیستم عصبی مرکزی شود. مطالعه ای در سال 2015 نشان داد کودکانی که بندناف آن ها 3 دقیقه پس از تولد یا دیرتر کلمپ (بسته) شده بود، نسبت به کودکانی که بندنافشان زیر 10 ثانیه بسته شده بود، مهارت های حرکتی و اجتماعی بالاتری داشتند؛

- تثبیت ضربان قلب و فشار خون : نوزادان نارس در معرض افزایش خطر خونریزی مغزی هستند که می تواند نوزاد را با مشکلات تکاملی در دراز مدت مواجه کند. کلمپ با تأخیر و افزایش حجم خون می تواند به تثبیت فشار خون و بهبود عملکرد قلبی و عروقی کمک کند و خونریزی داخل بطنی را تا حدود 50% کاهش دهد؛

- کاهش احتمال خونریزی مغزی و ایسکمیک روده در نوزادان نارس : نتایج نشان می دهد که بستن با تأخیر بندناف می تواند خطر خونریزی در مغز و انتروکولیت نکروزان (آسیب و التهاب روده که در 5 تا 10 درصد از نوزادان نارس رخ می دهد) را کاهش دهد؛

- افزایش مقدار سلول های بنیادی : خون بندناف سرشار از سلول های بنیادی است که با افزایش جریان خون به نوزاد تعداد سلول های بنیادی که از طریق جریان خون به بدن کودک منتقل می شود افزایش می یابد. این سلول ها رشد کودک و تقویت سیستم ایمنی بدن او کمک می کند. علاوه بر این، با ذخیره سازی سلول های بنیادی خون بندناف، از آن ها برای درمان بیماری های احتمالی استفاده کرد.

علی رغم تمام این مزایا، بریدن با تأخیر بندناف می تواند خطراتی به دنبال داشته باشد:

- افزایش خطر بروز یرقان (زردی) در نوزاد : بزرگ ترین نگرانی در مورد بستن با تأخیر بندناف، بیماری یرقان یا زردی ناشی از سموم اضافی موجود در خون است، اما از آنجایی که زردی در موارد بسیاری با کمک فتوتراپی (تاباندن نور به پوست) قابل درمان است، فواید بستن تأخیری بندناف می تواند در مقایسه با این خطر بیشتر است؛

- کاهش حجم خون بند ناف موجود برای برداشت سلول های بنیادی : برخی والدین تمایل دارند که خون بندناف در حین زایمان جمع آوری و سلول های بنیادی موجود در آن ذخیره شود تا در صورت نیاز به درمان خود فرد یا سایر اعضای خانواده در آینده، از این سلول ها استفاده شود. خون بندناف سرشار از سلول های بنیادی است و در حال حاضر از آن ها در درمان بیماری هایی مانند لوسمی و بیماری هوچکین (نوعی بدخیمی مربوط به سیستم لنفاوی) استفاده می شود. علاوه بر این، محققان همچنان سعی دارند در تحقیقات خود از این سلول ها برای درمان سایر بیماری ها نیز استفاده نمایند و راهکارهای درمانی جدید را بر اساس سلول های بنیادی ارائه دهند. در برخی موارد، تأخیر در بستن بندناف می تواند باعث کاهش حجم خون بندناف در دسترس برای برداشت سلول های بنیادی شود عملاً امکان ذخیره سازی را از بین ببرد. 

چه زمانی بندناف نوزاد بریده می شود؟

به تأخیر انداختن کلامپ بندناف نباید سلامت و ایمنی نوزاد و مادر را به خطر بیندازد. توصیه ها برای زمان بستن و بریدن بندناف متفاوت است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که کلامپ بندناف، یک تا سه دقیقه بعد از تولد به تأخیر بیفتد. کنگره متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) نیز توصیه می کند که در تولد نوزادان نارس بهتر است کلمپ بندناف، 30 تا 60 ثانیه پس از تولد باشد. 

توجه به این نکته ضروری است که در مواردی که در حین زایمان نیاز به اقدامات فوری پزشکی وجود داشته باشد، از جمله خونریزی بیش از حد مادر، نیاز به احیای نوزاد و یا به دلیل وجود نقص مادرزادی یا عارضه ای که در حین زایمان رخ داده، ثانیه ها هم با اهمیت هستند و باید بندناف را هر چه سریعتر از نوزاد جدا کرد. 

تقریباً تمام مطالعات و تحقیقات اخیر در مورد بستن تأخیری بند ناف از این نتیجه حمایت می کند که مزایای مهمی برای نوزادان دارد و خطرات آن حداقل است. اما در نهایت، این پزشک شماست که تشخیص خواهد داد که آیا این عمل برای سلامت مادر و نوزاد مفید است یا خیر.