سکته مغزی چیست ؟ علائم و راه های درمان آن چگونه است ؟

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یا حمله مغزی زمانی رخ می دهد که خون رسانی به مغز دچار اختلال شود. این موضوع ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. توقف خون رسانی برای مدت زمان کوتاهی به مغز و یا پارگی و خونریزی از یکی از رگ های مغز که مانع رسیدن خون و اکسیژن به بافت مغز می شود، از علت های اصلی بروز این عارضه هستند. بر اساس نتایج گزارش شده در منابع معتبر، سکته مغزی از اصلی ترین علل مرگ و میر در جهان است. سلول ها و بافت مغز در صورت عدم دریافت خون و اکسیژن در عرض چند دقیقه از بین رفته و علائم حمله مغزی به وجود می آید.

بافت مغز به دلیل ماهیت پیچیده و عملکردهای متعددی که دارد، بیش از سایر اعضا در خطر ابتلا به بیماری های مختلف بوده و علائم بیماری ها را نیز با شدت بیشتر و معمولا در فاصله زمانی کمتری از آغاز بیماری نشان می دهد. 

آسیب های مغزی اغلب در اثر ضربه‌های شدید ایجاد می‌شوند اما گاهی نیز آسیب در نتیجه اختلال در خود بافت های داخل مغز ایجاد می شود (مانند تومورها). هر دو نوع این رویدادها می توانند به بافت مغز، نورون ها و اعصاب آسیب برسانند. این آسیب ها بر توانایی مغز شما برای برقراری ارتباط با سایر قسمت های بدن تأثیر می گذارند که نتیجه نهایی آن ایجاد اختلالات مغزی است. نمونه هایی از شایعترین آسیب های مغزی عبارتند از:

• هماتوم

• لخته شدن خون

• کوفتگی یا کبودی بافت مغز

• ادم مغزی یا تورم داخل جمجمه

• ضربه مغزی

• سکته های مغزی

حملات مغزی بر اساس علت ایجاد بیماری به انواع مختلفی طبقه بندی می شوند که عبارتند از:

• حمله ایسکمی گذرا (TIA)

این نوع از حملات مغزی، اغلب به عنوان یک هشدار یا سکته های ریز طبقه بندی می شوند که باعث انسداد موقتی جریان خون به مغز می گردند. در این نوع از سکته مغزی، نشانه های بیماری پس از مدتی از بین می روند.

• سکته مغزی ایسکمیک

در صورتی که وجود یک لخته خون در مغز منجر به توقف خون رسانی به باقت و سلول های مغز شود، سکته مغزی ایسکمیک رخ می دهد. گاهی علت ایجاد لخته خونی بیماری آترواسکلروز است که عامل جمع شدن رسوبات چربی در پوشش داخلی رگ های خونی می باشد. در برخی موارد مشاهده شده است که این نوع از حملات مغزی می تواند به شکل آمبولیک ایجاد شده باشد، به این صورت که لخته خون در قسمت های دیگر بدن ایجاد شده و با جریان خون به سمت مغز انتقال یافته است. برای رفع علائم، باید درمان فوری انجام شود.

• سکته هموراژیک

برخی از انواع سکته های مغزی در اثر پارگی عروق و خونریزی به درون بافت های مغزی ایجاد می گردد که به آنها سکته های هموراژیک گفته می شود. این نوع از حملات مغزی دارای سه نوع مختلف است که عبارتند از:

o آنوریسم مغزی که باعث تورم رگ های خونی و افزایش احتمال پارگی آنها می شود.

o ناهنجاری شریانی وریدی که رگ های خونی غیرطبیعی را به وجود می آورد.

o فشار خون خیلی بالا ممکن است منجر به تضعیف رگ های کوچک مغز و خونریزی گردد.

احتمال بروز سکته مغزی در چه افرادی بیشتر است ؟

عوامل مختلفی در افزایش احتمال خطر برای وقوع سکته مغزی موثرند، که شامل:

• استعمال دخانیات

• کلسترول بالا

• اضافه وزن و بی تحرکی 

• افزایش سن

• بیماری قلبی

• دیابت

• سابقه خانوادگی 

• نوشیدنی های الکلی

• مصرف بیش از اندازه نمک و چربی در رژیم غذایی

سکته مغزی چه عوارضی دارد ؟

زمانی که فرد دچار سکته مغزی می شود، به دلیل اختلال در خون رسانی و دریافت اکسیژن توسط بافت های مختلف بدن، عملکرد مغز در مدیریت تنفس، فشار خون و تمام سیستم های عملکردی دچار مشکل می گردد. عوارض بیماری بر حسب شرایط هر بیمار متفاوت است، ولی شایع ترین آنها شامل: 

• اختلال تکلم

در اثر آسیب به سلول هایی از مغز که بلعیدن غذا، صحبت کردن، خواندن و نوشتن را کنترل می کنند، ممکن است این فرد در انجام این امور دچار مشکل شود.

• تغییرات رفتاری

افرادی که دچار سکته مغزی می شوند ممکن است دچار کاهش اعتماد به نفس، افسردگی یا اضطراب شده و در برخی موارد از ارتباط با دیگران امتناع کنند.

• از دست دادن توانایی حرکت 

یکی از اصلی ترین عارضه های این بیماری، ناتوانی در حرکت بعضی اندام ها یا یک سمت بدن است. فلج شدن گاهی در صورت، دست، پاها و یا یک طرف بدن اتفاق می افتد.

• بی حس شدن بدن

• عدم احساس درد و بی حسی یکی دیگر از عارضه های ناشی از حملات مغزی است. 

علائم سکته مغزی چیست ؟

سکته مغزی به شکل ناگهانی اتفاق می افتد و علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. از جمله شایع ترین علائم حملات مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• احساس سرگیجه و عدم تعادل

• تشنج یا غش کردن

• دشواری در راه رفتن یا حرکت کردن

• اختلال در تکلم و ادراک

• احساس ضعف یا بی حسی در یک سمت بدن

• مشکلات بینایی

• سردردهای شدید و بدون علت مشخص

• احساس تهوع یا استفراغ ناگهانی

سکته مغزی چگونه تشخیص داده می شود ؟ 

امروزه روش های مختلفی برای تشخیص سکته مغزی در دسترس هستند که پزشک معالج با کمک آنها می تواند بیماری را تشخیص دهد:

سی تی اسکن 

از این روش تصویربرداری جهت به دست آوردن تصویری واضح و دقیق از مغز استفاده می شود. پزشکان با کمک این روش می توانند خونریزی های مغزی و یا آسیب های مغزی ناشی از پارگی عروق را مشاهده کنند.

MRI

این تکنیک تصویری بسیار دقیق از اندام ها و ساختار های بدن را ارائه می دهد. در روش MRI از میدان های مغناطیسی برای تشخیص دقیق تغییرات در بافت مغز استفاده می شود

آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (سی تی آنژیوگرافی)

یک روش تصویر برداری با استفاده از اشعه X است که تصویری واضح از تمام رگ های خونی مغز ارائه می دهد.

آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)

نوعی روش MRI است که از آن برای بررسی وضعیت عروق خونی استفاده می شود.

سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر تکنیکی است که برای بررسی میزان خون رسانی به مغز از آن استفاده می شود. گرفتگی عروق را نیز می توان به این روش تشخیص داد.

الکتروکاردیوگرام (ECG)

الکتروکاردیوگرام عملکرد قلب را بررسی می کند، در افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، ریتم و ضربان قلب تغییر می کند. بررسی این موضوع به پزشک در تشخیص بهتر بیماری کمک می کند.

آزمایش خون

در اغلب موارد پزشک معالج به منظور بررسی فاکتورهای خونی در افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، آزمایش خون را تجویز می کند.

درمان این عارضه به چه روشی انجام می شود ؟

انتخاب روش درمان به عوامل مختلفی از جمله علت ایجاد بیماری و مدت زمانی که از بروز علائم سپری شده است، بستگی دارد. معمولا پس از سکته مغزی، با دارو درمانی می توان احتمال وقوع سکته های بعدی را به حداقل رساند. در افرادی که دچار TIA شده اند، اغلب داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد برای فرد تجویز می شود. از جمله داروهای ضد پلاکت می توان به آسپرین اشاره کرد که مانع چسبیدن پلاکت های خون و ایجاد لخته می شوند. علاوه بر این داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین، با جلوگیری از تجمع پروتئین های لخته کننده خون، از مسدود شدن رگ ها جلوگیری می کنند.

در صورتی که مسدود شدن شریان کاروتید عامل به وجود آمدن حملات باشد، ممکن است جراحی اندارترکتومی انجام شود.

در حملات هموراژیک، ابتدا باید خونریزی متوقف گردد و در مرحله بعد درمان با جراحی و دارو ادامه یابد.