سندرم تورت یا بیماری تیک چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

سندرم تورت (Tourette syndrome) یا بیماری تیک، نوعی اختلال عصبی است که منجر به انجام حرکات سریع و ناخواسته، تکراری یا تولید صداهای ناخواسته در افراد مبتلا می گردد. سندرم تورت (TS) بر مغز و سیستم عصبی بدن تأثیر می گذارد و در اغلب مبتلایان علائم بیماری در سنین پائین به شکل تیک حرکتی یا تیک صوتی و ... بروز پیدا می کند. شدت و ناحیه ای که در افراد مبتلا به بیماری تیک تحت تأثیر قرار می گیرد، در بیماران مختلف متفاوت می باشد.

اولین علائم بیماری تیک یا سندرم تورت اغلب در نوجوانی و بین سنین 5 تا 10 سالگی مشاهده می شود و معمولا با بالا رفتن سن، نشانه های بیماری کاهش یافته و بهتر کنترل می شوند اما در برخی افراد این نشانه ها به شکل مزمنی تا بزرگسالی ادامه پیدا می کنند. بیماری تیک در هر فرد به شکل مختلفی مشاهده می گرد به طوریکه می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. شدت علائم می تواند در درون فرد تغییر کند، گاهی اوقات به صورت روزانه. استرس یا تنش باعث بدتر شدن وضعیت می شود، در حالی که آرامش یا تمرکز علائم را کاهش می دهد. گاهی اوقات علائم در طی چند ماه ظاهر می شوند و از بین می روند.

انواع تیک

افراد مبتلا به بیماری تیک یا سندرم تورت ، تیک هایی را در قسمت های بدنشان تجربه می کنند، که به طور کلی دو نوع تیک وجود دارد که عبارتند از:

• تیک حرکتی

در تیک حرکتی، عضلات قسمتی از بدن دچار پرش می شوند. پلک زدن، شانه بالا انداختن یا تکان شانه و بازو از جمله مثال های تیک حرکتی هستند؛

• تیک صوتی

گاهی مبتلایان به سندرم تورت علائمی دارند که به صورت تیک صوتی بروز می کند، فرد به شکل ناخواسته صداهایی را تولید می کند و توانایی کنترل آن ها را ندارد. از جمله مثال های تیک صوتی می توان به پاک کردن گلو، زمزمه کردن و فریاد زدن اشاره کرد. تیک ها با توجه به شدت و نواحی که تحت تأثیر خود قرار می دهند به دو گروه تیک ساده و تیک پیچیده تقسیم می شوند. تیک ساده انواعی از مشکلات عصبی هستند که تنها چند قسمت از بدن را درگیر می کنند. تیک پیچیده برخلاف تیک ساده چندین ناحیه از بدن را درگیر کرده و ممکن است که پرش عضلات دارای یک الگوی خاص باشد، به عنوان مثال فرد در تیک پیچیده زمانی که عضلات بازویش تکان می خورد، سر خود را نیز حرکت داده و به سمت بالا میپرد.

علائم سندرم تورت

بارزترین نشانه بیماری تیک یا سندرم تورت، تیک زدن اعضای مختلف بدن می باشد که در اغلب موارد ترکیبی از تیک های صوتی و حرکتی در سنین پائین بروز می یابند. شدت علائم این اختلال عصبی متغییر است، گاهی اوقات در زمان استرس و اضطراب شدت پیدا می کند در حالی که آرامش یا تمرکز می توانند علائم و شدت آن ها را کاهش دهند. از سوی دیگر، در برخی از بیماران مشاهده شده که علائم در طی چند ماه ظاهر شده و بعد از بین می روند. این اختلال عصبی اغلب بر ناحیه سر و گردن تأثیر گذاشته و در برخی موارد عضلات تنه، بازوها و پاها نیز درگیر می شوند. در این قسمت به برخی از شایع ترین علائم سندرم تورت اشاره می شود که عبارتند از:

• سوت زدن و بالا انداختن شانه ها؛

• سرفه یا سکسکه؛

• پرش چشم؛

• تکان دادن سر، دست و پا؛

• تکرار کردن کلمات؛

• لمس کردن غیر ارادی اشیا یا افراد.

تیک ساده یا تیک پیچیده در حالت عادی مشکلی برای فرد ایجاد نمی کنند اما اگر در حالت فیزیکی شدت یابد می تواند آزار دهنده باشد که با فشارهای روحی، اضطراب و خستگی بدتر می شوند.

علت ابتلا به سندرم تورت

تا به امروز علت دقیق این نوع اختلال عصبی مشخص نشده است اما عموما در بروز این دسته از اختلالات عصبی، هم فاکتورهای محیطی و هم ژنتیکی دخیل هستند و انتقال دهنده های عصبی مغز مانند دوپامین و سروتونین نیز می توانند در بروز علائم این بیماری دخیل باشند. از جمله عوامل محیطی که می توانند در ایجاد بیماری تیک یا سندرم تورت نقش داشته باشند می توان به جنسیت افراد و سابقه خانوادگی آن ها اشاره نمود. افرادی که سابقه خانوادگی تیک های عصبی را دارند، با احتمال بیشتری می توانند به سندرم تورت یا بیماری تیک مبتلا شوند. از سوی دیگر، مردان حدود دو تا سه برابر خطر ابتلای بیشتری نسبت به زنان در ابتلا به این بیماری دارند.

تشخیص سندرم تورت

جهت تشخیص سندرم تورت یا بیماری تیک در مرحله اول باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه نمود تا با بررسی شرایط فرد، تیک ها و علت بروز آن ها را تشخیص دهد. برای تشخیص این نوع اختلال عصبی، فرد باید چندین نوع تیک مختلف را بروز داده باشد که شامل چندین تیک حرکتی و حداقل یک تیک صوتی است. البته باید توجه داشته باشید که تیک ها در یک بازه زمانی یک ساله به صورت مداوم در فرد مشاهده شوند تا بتوان آن را به عنوان سندرم تورت در نظر گرفت. البته در برخی موارد فقط گاهی اوقات و در شرایط خاصی فرد مبتلا علائمی از جمله سکسکه کردن، تکان دادن شانه یا بازو را بروز می دهد.

به طور کلی، تیک‌ های حرکتی معمولاً قبل از ایجاد تیک ‌های صوتی رخ داده و تیک ‌های ساده اغلب مقدم بر تیک ‌های پیچیده هستند. تا به امروز، آزمایش خاصی جهت تشخیص این بیماری وجود نداشته است و پزشک با استفاده از بررسی سابقه خانوادگی فرد، معاینات بالینی و بررسی علائم می تواند این بیماری را تشخیص دهد.

درمان سندرم تورت

هیچ درمانی برای سندرم تورت یا بیماری تیک وجود ندارد و اکثر کودکان مبتلا به تیک نیازی به درمان برای آنها ندارند. اکثر افراد مبتلا می ‌توانند علائم خود را مدیریت کرده و تمایل دارند یک نقطه منزوی ساکت پیدا کنند تا به احساس آرامش رسیده و شدت علائم کاهش یابد. اگر تیک های عصبی یا سکسکه کردن ها در زندگی روزمره فرد مشکلی ایجاد نکنند، نیازی به درمان نیست اما در برخی دیگر به دلیل شدت گرفتن علائم نیاز به مصرف دارو می باشد.

به طور کلی، برای کنترل و درمان تیک در مبتلایان به این بیماری روش های مختلفی پیشنهاد شده است که برخی از آنها عبارتند از:

• رفتار درمانی

روانشناسان در بحث رفتار درمانی تلاش می کنند تا راه های مدیریت و کنترل نشانه های بیماری را به افراد مبتلا آموزش دهند. باید توجه داشته باشید که این تکنیک ها نمی توانند باعث درمان بیماری تیک یا سندرم تورت گردد، تنها به بیمار در مدیریت علائم کمک می کنند.

• مصرف برخی داروها

تیک در برخی افراد بسیار شدید بوده و بر فعالیت های روزانه آنها تاثیر می گذارد که در این موارد پزشک برای بیمار داروهایی را تجویز خواهد کرد. البته باید توجه داشته باشید که این داروها نمی توانند بیماری را به طور کامل درمان کنند، تنها در بهبود علائم آن موثر هستند. از سوی دیگر، تاثیر این داروها بر افراد مختلف، متفاوت می باشد به طوری که برای برخی افراد بسیار مفید بوده اما تاثیری بر سایرین ندارد. مانند تمام داروها، داروهایی که برای درمان سندرم تورت یا بیماری تیک استفاده می شوند می توانند عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض جانبی می تواند شامل افزایش وزن، سفت شدن ماهیچه ها، خستگی، بی قراری و کناره گیری اجتماعی باشد.