بانک خون بندناف چیست و چه نقشی در درمان بیماری ها دارد؟

بانک خون بندناف محلی است که در آن سلول های بنیادی جداسازی شده از جفت و خون بندناف جمع آوری شده و برای استفاده احتمالی در آینده ذخیره می شوند. سلول های بنیادی، سلول های نابالغی هستند که توانایی تبدیل شدن به انواع دیگر سلول ها را دارند. این سلول ها در شرایط طبیعی بدن یا در شرایط آزمایشگاهی، برای تبدیل شدن به انواع سلول های بالغ تحریک می شوند. علاوه براین، سلول های بنیادی می توانند سلول های مشابه خودشان را نیز تولید کنند. این سلول ها به علت توانایی بالا در تکثیر و تمایز، دارای کاربردهای فراوانی در تحقیقات پزشکی و درمان هستند که شامل:

- مدل سازی بیماری های انسانی به منظور درک بهتر مکانیسم های بیماری زایی؛

- تکثیر سلول های سالم برای بیمارانی که در آن ها برخی از سلول ها دچار مشکل شده اند، که این روش اصطلاحا سلول درمانی نامیده می شود و در درمان بیماری هایی مانند آسیب های مغزی نخاعی، دیابت نوع 1، بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر، بیماری های قلبی، سکته، سوختگی و سرطان ها (لوسمی حاد، لوسمی مزمن) دارای کاربرد فراوان هستند. همچنین ممکن است برای تولید بافت پیوندی در بیماران نیازمند پیوند (به طور مثال، سلول های مغز استخوان در بیماران نیازمند به پیوند مغز استخوان) مورد استفاده قرار گیرد؛

- بررسی ایمنی و تاثیرگذاری داروهای جدید: با استفاده از سلول بنیادی می توان بافت هدف داروها را در شرایط آزمایشگاهی شبیه سازی کرده و تاثیر دارو را بر این اندام ها مورد بررسی قرار داد.

انواع سلول های بنیادی

انواع مختلفی از سلول های بنیادی وجود دارد که بر اساس میزان توانایی در تکثیر و تمایز و همچنین محلی از بدن که سلول ها از آن قسمت استخراج می شوند، طبقه بندی می گردد. سلول بنیادی جنینی اصلی ترین و بهترین سلول هایی هستند که می توانند به خوبی تغییر شکل یافته و تکثیر یابند. در صورت عدم دسترسی به سلول بنیادی جنینی و خون بندناف، در بزرگسالان از مغز لستخوان برای استخراج سلول بنیادی استفاده می شود که از لحاظ قدرت تمایز اندکی ضعیف تر از سلول های بنیادی جنینی عمل می کننند. به طور کلی مزیت هایی برای استفاده از سلول های ذخیره شده در بانک خون بندناف نسبت به نمونه گیری از مغز استخوان وجود دارد.

فرایند جداسازی سلول بنیادی از خون بند ناف زمان بر نیست و احساس درد یا ناراحتی برای مادر و نوزاد ایجاد نمی کند. علاوه بر این سلول های بنیادی به دست آمده از خون بند ناف نوزاد، معمولا آلوده به عوامل عفونی نیستند و به همین دلیل احتمال رد پیوند آن ها نیز در مقایسه با سلول های مغز استخوان به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. پس در نتیجه ذخیره این سلول ها در بانک خون بندناف از لحاظ درمانی بسیار ارزشمند است.

روش ثبت درخواست در بانک خون بندناف

زوجینی که تمایل به نگهداری خون بند ناف دارند، در ابتدا باید فرم عضویت در بانک خون بندناف را تکمیل نمایند. در مرحله بعد لازم است تا هماهنگی با پزشک معالج انجام شود تا اقدامات لازم برای جداسازی بندناف به درستی صورت پذیرد. روند انجام فرایند به این شکل است که پس از زایمان، قسمتی از بند ناف جدا شده و خون گیری از بند ناف انجام می شود. خون جمع آوری شده با کیسه ای در بسته به آزمایشگاه ارسال می گردد. سلول ها پس از انتقال به بانک خون، در آزمایشگاه از لحاظ حجم، کیفیت و تعداد سلول ها، بررسی شده و آزمایشات میکروبی و عفونی، فاکتورهای سیستم ایمنی و تعیین شاخص های ژنتیکی (HLA) انجام می شود. در صورت تأیید، سلول های بنیادی برای ذخیره طولانی مدت، در درون تانک های مخصوصی نگهداری می ‌شوند. نمونه ای که در بانک خون بندناف ذخیره می شود، هر زمان که لازم باشد، با مراجعه والدین به پزشک معالج و درخواست پزشک برای انجام عمل پیوند در اختیار مرکز پیوند سلول های بنیادی مورد نظر قرار خواهد گرفت.